مهریه چیست؟
پیش از اینکه به بیان انواع مهریه بپردازیم بهتر است با تعریف مهریه بیشتر آشنا شویم. زمانی که زن و مرد با یکدیگر ازدواج می کنند و عقد نکاح منعقد می شود به محض وقوع آثاری را نیز به دنبال دارد .یکی از این آثار پرداخت مهریه توسط مرد به زن است.
مهریه مالی است که از جانب مرد به زن داده می شود. مهریه یا صداق نشان دهنده احترام و محبتی است که شوهر نثار زن می کند. روانشناسان نیز امروزه معتقدند که هدیه از سوی مرد به زن در ایجاد انرژی عاطفی و تقویت عشق بسیار مفید و موثر است.
در واقع مهریه نوعی حق شخصی است که زن مالک آن می‌شود و در صدر بدهی‌های مرد قرار می‌گیرد و پس از مرگ نیز به وراث زن می‌رسد.
گذشته از این در دین اسلام و در قدم بعدی فقه و حقوق نیز پرداخت مهریه ، از تکالیف شوهر محسوب شده و در این زمینه برای زن احترام خاصی قائل شده اند. زن از لحظه عقد مالک مهریه می شود و هر زمان که بخواهد می‌تواند نسبت به مطالبه مهریه اقدام نموده و هرگونه دخل و تصرفی را در آن انجام دهد .چرا که مهریه در واقع مال زن محسوب می شود.
مهریه عند المطالبه و مهریه عندالاستطاعه
حتما تا کنون کلماتی مانند عندالمطالبه و عندالاستطاعه به گوشتان خورده است. پیش از اینکه به بیان انواع مهریه بپردازیم بهتر است به معنی این دو واژه بپردازیم.
منظور از عند المطالبه بودن مهریه این است که به محض انعقاد عقد نکاح زن مالک مهریه می‌شود و هر زمان بخواهد می‌تواند آن را مطالبه کند. البته زن و شوهر می توانند در هنگام عقد برای پرداخت مهریه شرط و شروطی بگذارند به این صورت که عند المطالبه باشد یا عند الاستطاعه، نقد باشد یا نسیه، تعیین شده باشد یا تعیین نشده.
وقتی زن و مرد توافق می‌کنند که مهریه عندالاستطاعه باشد منظور مهریه ای است که در آن پرداخت مهریه به محض مطالبه زن انجام نمی‌شود و بستگی به استطاعت و توان مالی مرد دارد .و پرداخت آن منوط به داشتن استطاعت مالی مرد است.
به عبارتی مهریه ای است که در آن تعداد دقیق مهر توافق شده و در عقدنامه قید گردیده ولی زمانی زن مستحق دریافت آن می شود که بتواند استطاعت مالی زوج را اثبات کند .
برای زوجین این امکان وجود دارد که حتی بعد از عقد نیز با توافق یکدیگر مهریه را از عند المطالبه بودن به عندالاستطاعه بودن تغییر دهند.
چه چیزی را می توان به عنوان مهریه در نظر گرفت ؟
هر چیزی که اصطلاحا مالیات داشته باشد می‌تواند با توافق به عنوان مهریه قرار گیرد. اگر چه امروزه بنا بر مصالحی از جمله کاهش ارزش وجه رایج در طول زمان رایج شده است که سکه بهار آزادی به عنوان مهریه قرار می گیرد. علاوه بر این مهریه باید مشروع نیز باشد.
انواع مهریه در اسلام
در خصوص انواع مهریه باید گفت که مهریه تقسیم بندی ها متفاوتی دارد اما در یک تقسیم بندی معروف مهریه به ۴ نوع تقسیم می شود:
- مهر السنه
- مهر المسمی
- مهر المثل
- مهر المتعه
۱- مهر السنه
منظور از مهر السنه مهریه حضرت فاطمه زهراست که ۵۰۰ درهم می باشد. و از آن جایی که رسول خدا (ص) آن را برای کلیه زنان و دخترانش تعیین می نمود از آن تعبیر به مهر السنه می شود.
۲- مهر المسمی
همانطور که از نام آن مشخص است مهری است که در عقد ازدواج از آن اسم برده می‌شود. و عبارت است از میزان مالی که به عنوان مهر در عقد نکاح ذکر می شود و مورد توافق زوجین قرار می‌گیرد.
۳- مهر المثل
مهرالمثل هم یکی دیگر از انواع مهریه است . زن و شوهر می توانند در عقد نکاح مهر را تعیین نکنند و پس از وقوع عقد با توافق مهر را معین کنند.
چنانچه قبل از تعیین مهر نزدیکی صورت بگیرد ،زن مستحق مهرالمثل است. و منظور از مهرالمثل نیز مالی است که با در نظر گرفتن وضعیت خانوادگی، و حال نزدیکان زوجه تعیین می شود .و اینکه مهریه زن هایی مشابه زوجه به لحاظ موقعیت شغلی و خانوادگی چگونه مهری باشد ملاک عمل قرار می‌گیرد.
به بیان دیگر مهرالمثل میزان مهریه ای است که با توجه به شرایط جامعه و عرف وعادت و نیز با در نظرگرفتن ویژگی های زن مانند سن ،زیبایی، میزان تحصیلات، وضعیت اجتماعی و خانوادگی زن تعیین می شود .
از طرفی اگر زن و مرد در زمان عقد مهریه را تعیین کرده باشند ولی مهریه به جهتی از جهات مانند نامشروع بودن یا مالیات نداشتن باطل اعلام شود مانند مهریه قرار دادن مشروبات الکلی و آلات و ادوات قمار، در حالی که نزدیکی بین زن و مرد رخ داده باشد در این صورت مستحق مهرالمثل است.
۴- مهر المتعه
اگر در عقد نکاح مهر تعیین نشود و زوج بخواهد که زوجه را قبل از نزدیکی طلاق دهد باید مقداری را به عنوان مهر تعیین کند و به زوجه پرداخت نماید. این مبلغ نیز بستگی به وضعیت مالی زوج دارد. بنابراین تعیین میزان مهرالمثل به وضعیت خانوادگی زوجه و مهرالمتعه به وضعیت مالی زوج بستگی دارد.
این مهر متعلق به نکاح دائم است و در عقد نکاح موقت وجود ندارد. و این مهریه هم فقط در صورت طلاق به زوجه تعلق می‌گیرد و در صورت فوت شوهر و رخ ندادن نزدیکی این مهر به زن تعلق نمی گیرد.
